آسیب‌های تکان‌دهنده شعر آیینی و عاشورایی
رضا اسماعیلی به تشریح آسیب‌های شعر آیینی و عاشورایی پرداخت و راه دوری شاعران از این مسائل را شناخت بیشتر تاریخ، فرهنگ و معارف اسلامی دانست.
این شاعر آیینی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات ایسنا، در آسیب‌شناسی شعر آیینی و شعر عاشورایی اظهار کرد: تعریفی که از شعر آیینی شده شامل شعرهایی است که موضوع آن بزرگان دین هستند و این شعر به معارف و آموزه‌های دینی می‌پردازد و خوشبختانه بعد از انقلاب شاعران زیادی به این عرصه ورود پیدا کردند و آثار ارزشمندی را خلق کردند. اما در سال‌های اخیر شعر آیینی از آفت‌هایی رنج برده است. یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌های این حوزه بحث غالی‌گری و غلو کردن است که این موضوع در سه محور قابل اشاره است. گاهی این غلو کردن دادن صفت الوهیت به بزرگان است. شاعر به پیامبر (ص)، امام حسین (ع)، حضرت زینب (ع) و سایر ائمه (ع) صفت خدایی می‌دهد، در حالی‌که این معصوم‌پرستی است و مخالف موازین دینی ماست و پیامبر اسلام (ص) برای توحید آمده است.
او در ادامه اظهار کرد: گاهی هم این غلو به صورت تنزل شان پیامبر (ص) در مقابل ائمه (ع) نمود پیدا می‌کند. گاهی مقام حضرت اباعبدالله (ع) از پیامبر (ص) بالاتر برده می‌شود که این موضوع هم غلو است و با آموزه‌های دینی ما سازگار نیست. وقتی ما مقام امامان (ع) را از پیامبر (ص) بالاتر ببریم این غلو کردن است. همچنین گاهی در غالی‌گری برای اینکه عظمت خاندان پیامبر بالا برده شود، سایر پیامبران توحیدی تحقیر می‌شوند. مثلا می‌گویند حضرت عیسی (ع) و موسی (ع) غلام پیامبرند. یا حضرت مریم (س) کنیز حضرت زهرا (س) است. این موارد باطل هستند و به اختلافات مذهبی منجر می‌شوند. با این شیوه ما نه تنها به پیامبر اسلام (ص) ارج ننهاده‌ایم بلکه به توهین علیه سایر پیامبران (ع) دست زده‌ایم.
او افزود: آفت دیگر شعر آیینی، سخن گفتن از زبان اهل بیت (ع) است. در واقع شاعر مطالبی را از زبان اهل بیت (ع) بیان می‌کند اما حرف او متناسب با مقام بزرگان دین نیست. از زبان حضرت زینب (س) حرف می‌زنند، اما با عجز و لابه؛ در حالی‌که این شکل حرف زدن با حضرت زینب (س) هیچ نسبتی ندارد. همه شعارها و رجزهای کربلا بر مبنای عزت است نه عجز و لابه و شاعر باید متناسب با جایگاه بزرگان سیمای آنها را ترسیم کند.
اسماعیلی اظهار کرد: گاهی هم شاعر برای اثبات خلوص و علاقه خود به خاندان پیامبر سطح خود را چنان پایین می‌آورد که برای یک مسلمان و یک انسان اخلاقی و انسانی نیست. استفاده از تعابیری چون سگ اهل بیت (ع) یا سگ آستان اهل بیت (ع) برخلاف آموزه‌های دینی ماست و نباید حرفی زد که عزت نفس مسلمان و مومن زیر سوال برود.
این شاعر یکی دیگر از آسیب‌های شعر عاشورایی و آیینی را توصیف سیمای اهل بیت (ع) مانند معشوقه زمینی خواند و گفت: در بسیاری از شعرهای آیینی و عاشورایی سیمای اهل بیت (ع) با مشخصه‌های معشوقه‌های زمینی توصیف می‌شود و به جای پرداختن به کرامات و جایگاه معنوی آنها با اندام زیبا و چشم و ابرو توصیف می‌شوند، در حالی که باید از این‌گونه توصیف‌ها پرهیز کرد.
او آسیب دیگر شعر آیینی را تشویق به گناه دانست و گفت: گاهی شاعر به بهانه اینکه ائمه شفیع مسلمانان و مومنین هستند، می‌گوید ما می‌توانیم گناه کنیم چون محب امام حسین (ع) هستیم و او قلم عفو برگناهان ما می‌کشد. در حالی‌که این درست نیست. حاجب کاشانی یکی از شاعران قدیم است که در این زمینه شعری دارد که می‌گوید: «حاجب اگر معامله حشر با علی‌ست/ من ضامنم تو هرچه که خواهی گناه کن» حاجب بعد از سرودن این شعر حضرت امیر را در خواب می‌بیند که حضرت امیر (ع) به او می‌گوید تو شاعر خوبی هستی اما این شعر تو برخلاف دین است و در خواب این بیت به او الهام می‌شود که: «حاجب اگر معامله حشر با علی‌ست /شرم از رخ علی کن و کمتر گناه کن».
این شاعر تاکید کرد: شاعر نباید در شعر خود کسی را به گناه دعوت کند، چون بزرگان دین ما همیشه نهی از معاصی می‌کنند و تشویق به گناه با روح شفاعت در تقابل است.
او در ادامه گفت: استفاده از شیوه‌های غلط برای گریاندن هم روش دیگری است که در شعر آیینی متاسفانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی شاعر با استناد به شنیده‌ها به جای مراجعه به مستندات اصیل شعر می‌گوید و در این شعر بزرگ‌نمایی و دروغ‌گویی می‌کند که نتیجه کارش گریاندن مردم باشد. شعری که براساس مستندات تاریخی نباشد گفتنش درست نیست و شاعر باید همواره از مستندات و مقاتل اصیل استفاده کند. برای مثال عروسی حضرت قاسم را هیچ یک از علما تایید نکرده‌اند یا سر به محمل کوبیدن حضرت زینب (س) تکذیب شده است. ماجرای به غارت بردن انگشتر امام حسین (ع) هم صحت ندارد و حتی روایت شده که امام صادق (ع) این موضوع را رد کرده و فرموده‌اند این انگشتری در دست ماست.
اسماعیلی همچنین گفت: راه حل دوری شاعران از چنین مواردی شناخت بیشتر تاریخ، فرهنگ و معارف اسلامی است. شاعران باید به جای خواندن تحاریف مقاتلی را بخوانند که قابل استناد هستند.
او افزود: البته مواردی از این دست در شعر آیینی کم‌تعداد هستند و ما شاعران آیینی ارجمندی داریم که شعرشان با اسلام ناب محمدی تطابق دارد و براساس شناخت عمیق است. این نوع شعر حرکت‌زاست و در ذهن و زبان مردم جا پیدا می‌کند، اما شعر خرافی باعث در جا زدن و خرافه‌گرایی می‌شود و ما باید در کنار محبت به ائمه به معرفت هم توجه کنیم و همان‌قدر که به شور و سوگ توجه می‌کنیم، به شعور و معرفت و زیبایی عاشورا و حماسه‌آفرینی امام حسین (ع) توجه کنیم، زیرا حضرت زینب (س) در توصیف کربلا می‌گوید «ما رایت الا جمیلا.»
خبرگزاری ایسنا، 22 آذر 1393
http://www.isna.ir/news/93092212794/
